محمدنادر اخباری

*هفته نامه ستاره صبح *شنبه 6 مرداد 1393 *شماره 228

محمدنادر اخباری، پژوهشگر

وصیت دو امپراتور کبیر

مطالعه مفاد وصیت نامه حکمرانان بزرگ تاریخ، جدای از وجوه مادی‌، سرنخ هایی گرانبها از آمال و آرمان های حاکمان و راهبردهایی که به منظور نیل به آنها برای وارثانشان ترسیم کردند را بدست می دهد.

وصیت نامه پتر کبیر، بزرگترین تزار خاندان رومانوف، به عنوان دکترین راهبردی سلطنت بر روسیه و سلطه بر منطقه، همواره سرلوحه جانشینانش قرار گرفته است. از آنجا که او نخستین تزاری بود که رسما خود را امپراتور روسیه نامید، مقایسه وصیت نامه او با وصیت یک امپراتور ایرانی چون کوروش کبیر، تفاوت های ژرف در نگرش دو امپراتور بزرگ را آشکار می سازد.

توجه به این نکته ضروری است که پتر کبیر در اواخر سده هفدهم و اوایل سده هجدهم میلادی، یعنی در دوران نوین حکومت می کرد و اخلاق، در فاصله زمانی ۲۲۰۰ ساله او با کوروش کبیر و با ظهور دو دین عالمگیر مسیحیت و اسلام، ارتقاء یافته بود. طبعا می بایست اصول حکومتداری پتر کبیر بسیار پیشرفته تر و متکامل تر از کوروش کبیر می بود.

 پتر کبیر، تزار روسیه

 وصیت نامه پتر کبیر

... در روزگار خجسته آینده، همه فرزندان من یکی پس از دیگری بر همه کشورهای اروپایی دست خواهند یافت ... دولت روسیه باید همواره وسایل جنگ را آماده داشته باشد و این وسیله پیشرفت کشور است ... تا می توانند افسران ورزیده سایر کشورهای اروپایی را بکار گمارند ... هنگام جنگ میان کشورهای اروپایی یا دیگر کشورها باید با یکی همدست شد ... باید به اشراف بزرگ لهستان رشوه داد و در عقایدشان نفوذ کرد ... اگر دولت های دیگر در امور لهستان رخنه کنند باید از خاک لهستان سهمی به آنها داد و کم کم با آن شریک هم وارد دشمنی شد و آن قسمت را که به او داده اند پس گرفت و همه آن سرزمین را به دست آورد ... تا جای ممکن باید کاری کرد تا پادشاه سوئد بر ما بتازد تا برای گرفتن آنجا بهانه ای به دستمان آید، برای این مقصود باید دانمارک را از سوئد جدا کرد یا آنکه میان حاکمان این دو کشور دشمنی انداخت ... باید میان ایران و عثمانی نفاق انداخت تا همیشه میانشان جنگ باشد، اگرچه اختلاف مذهبی شیعه و سنی از هر سپاه و سلاحی کارآمدتر است، پس بر همه شما واجب است تفرقه را بین این دو بیشتر کنید و مانع نزدیکیشان شوید. باید چنان چاره کرد که ایران رو به ویرانی رود و باید آنچنان ایران را در حالت احتضار نگه داشت که روسیه هرگاه بخواهد بی دردسر آن را با اندک فشاری از پای درآورد و کارش را تمام کند. اما نباید ایران را پیش از مرگ عثمانی به ناگاه بی جان کرد. گرجستان و قفقاز، رگ حساس ایران است، هروقت نوک نیشتر استیلای روسیه به آن رگ برسد، خون ضعف از دل ایران بیرون خواهد زد و چنان ناتوان خواهد شد که هیچ طبیبی درمانش نتواند کرد ... باید با اتریش برای اخراج عثمانی از اروپا همدست شد، اما نه به صورتی که اتریش بهره مند گردد. یا باید اتریش را در جای دیگر سرگرم کرد و یا بخشی از خاک عثمانی را به اتریش داد و بعدها پس گرفت.

 کوروش کبیر

فرازهایی از وصیت نامه کوروش کبیر

ای پروردگار ... سپاس مرا در ازای عنایاتی که به من فرموده ای بپذیر ... از درگاهت می خواهم فرزندان، همسر، دوستانم و وطنم را قرین سعادت بداری و مرگم را توأم با عزت ... بیم از شکست یا خبر نکبت بار مانع از آن شد که به شیوه سبک سران، ازخودراضی و غره شوم ... فرزندانم، وطن و دوستانم را سرفراز می گذارم و می گذرم ... و چنان بار آمده ام که در قبال بزرگتران و هموطنانم گذشت و مدارا نمایم ... نسبت به بزرگتران و خردسالان احترام کنید ... ای کمبوجیه: حافظ تاج و تختت عصای شاهی من نیست، بلکه وجود یاران صدیق و وفادار است که نگهبان و مایه اقتدار تو خواهند بود ... هر رهبری باید پیروانی صدیق برای خود فراهم آورد و این با تهدید و زور حاصل نمی شود. خداون رشته برادری را استقرار فرموده و شما نیز آن را وسیله مهرورزی قرار دهید. خداوند، جاودان و ناظر و قادر متعال است، پس از او بترسید و به گناه نروید ... و به افراد بشر احترام بگذارید ... از راه صلاح و رستگاری پیروی نمایید ... جسدم را در تابوت زر یا نقره یا در حفاظ قرار ندهید تا در آغوش خاک که مادر نعمت هاست آرام گیرم ... در همه عمر خواستار خیر آدمیان بوده ام ... آخرین حرفم را به یاد بسپارید: به جای خوار کردن دشمنان، به دوستان خویش خوبی کنید.   ادامه دارد ...